Verkenning in Den Haag: formatie in de lokale democratie
In april 2023 werden Hart voor Den Haag-politici De Mos en Guernaoui vrijgesproken van de aantijgingen op basis waarvan zij in 2019 uit het college van B&W werden gezet. Aanleiding voor de gemeenteraad om voormalig minister Bruno Bruins te vragen te spreken met fractievoorzitters om helder te krijgen welke gevolgen deze uitspraak zou hebben voor de Haagse politiek. Kort voor de zomer werd zijn verslag in de gemeenteraad besproken en barstte de bom: VVD stapte uit de coalitie en er moest opnieuw verkend en geformeerd worden. Arie Slob werd ingevlogen om dit proces te begeleiden, met ondersteuning van de griffier Lilianne Blankwaard-Rombouts en Jochem Hoogenboom vanuit Necker.
Lees hieronder het interview over dit project.
Wij moesten het met elkaar gaan doen, maar we hadden meteen een klik.
Arie Slob
Hoe ging jullie samenwerking van start?
Arie: Ik werd eerst gepolst door de fractievoorzitters. Ik nam dat telefoontje even tussendoor aan, dus ik zei: ‘Ik zeg niet meteen nee, maar je moet me even terugbellen.’ Degene die later terugbelde was de burgemeester die me vertelde dat ze hadden besloten dat ik het moest gaan doen. Ik was van plan om nog formeel ja te zeggen, maar voordat ik dat kon doen was het al in het nieuws. Ik startte op 5 juli, dat was ook de dag dat de zware storm Poly over Nederland raasde. Ik was heel vroeg vertrokken met de trein, maar strandde uiteindelijk op Schiphol Airport. Ik heb de eerste gesprekken vanuit een hoekje ergens in een vertrekhal gevoerd, zittend op de grond met al mijn spullen om me heen. Ik vond het wel een zekere symboliek hebben dat deze intense klus van start ging met code rood.
Lilianne: Het was voor mij een nieuw traject. Normaal gesproken worden een verkenning en een formatie niet door de griffie begeleid, maar neemt de winnende partij het initiatief na de verkiezingen, met ondersteuning vanuit de ambtelijke organisatie. In dit geval zat er al een college en er moest onderzocht worden of er een fractie bij kon. Het was de laatste week voor het zomerreces en ik kon wel wat extra capaciteit gebruiken. Daardoor kwam ik bij Necker uit.
Jochem: Wij zijn door de griffie benaderd in de fase voor de verkenning, of we konden helpen met de verslaglegging. Ik zat bij die gesprekken, maar op de achtergrond waren er meer Necker-collega’s bij betrokken, ook omdat de gespreksverslagen in hoog tempo geaccordeerd moesten worden. De gespreksverslagen waren dus de essentie van de betrokkenheid van Necker, maar in de praktijk ging het verder dan dat.
Een goede combinatie dus?
Arie: Wij moesten het met elkaar gaan doen, maar we hadden meteen een klik. Er was gelijk openheid en niemand was belangrijker dan de ander. Dit droeg ook bij aan de goede resultaten. Ik was heel blij met de samenwerking met Jochem. ‘Mijn jonge vriend’ noemde ik hem vaak. Het was mooi dat hij binnenkwam met een andere positie en andere bagage. Daardoor konden we goed reflecteren samen. Ook Liliannes aanwezigheid was voor mij heel fijn. Zij heeft zo veel ervaring. De rol van de griffie was nieuw in dit proces, maar haar diepgaande kennis over de Haagse politiek kwam goed van pas. Ik kon haar alles vragen.
Lilianne: Het was een enorm hectische periode waarin iedereen nog vol in de emotie zat. Toen we bespraken wie we als verkenner gingen vragen, kwam nadrukkelijk naar voren dat Arie ervaring had als raadslid. Dit was van belang voor de fracties die het niet gewend zijn om in de onderhandeling terecht te komen. Daar kon Arie zich goed in inleven, alle fracties hadden een gelijkwaardige positie aan tafel.
Jochem: Ik heb dit ook zo ervaren, ook met zijn drieën. We doen veel mooie opdrachten, maar dit was wel een bijzondere. Veel media-aandacht, veel interne druk. Maar in de machinekamer bleven wij met zijn drieën over.
Hoe verliep het proces?
Jochem: In zo’n proces moet je niets aan het toeval overlaten. Aan de ene kant ben je bezig met het strategische spel en de toekomst van Den Haag, maar aan de andere kant is het ook heel belangrijk dat de koffie lekker en warm is. Dat heeft echt invloed op hoe zo’n gesprek loopt. Je moet oog hebben voor de hele breedte daarvan.
Lilianne: Wij wilden graag een snel en transparant traject. We hadden onze laatste vergadering voor de zomer gehad, dus het was een ingewikkelde periode om zo’n proces te starten.
Jochem: In de week dat we begonnen spraken we mensen wier koffers in de hal stonden te wachten. Aan het einde van die dag zeiden we: we beginnen in augustus weer. Ik denk dat dit emotioneel gezien ook wel nodig was. De laatste raadsvergadering was behoorlijk emotioneel. Na de verkiezingen in 2022 heeft het een halfjaar geduurd om tot een coalitie te komen. Om dan binnen een jaar zo’n crisis te hebben, dat heeft veel politieke onrust veroorzaakt. Iedereen snakte naar een moment van bezinning.
Arie: Het is belangrijk in dit soort trajecten hoe je het inricht. Daar moet je van tevoren goed over nadenken. Als de werkwijze goed is en iedereen is daaraan verbonden, dan kun je meters maken. Maar je moet ook de souplesse hebben om het gaandeweg bij te stellen. Je weet van tevoren niet of het gaat werken, omdat het afhankelijk is van de bereidheid van de mensen. Er is geen blauwdruk, dus het was fijn om daar met Lilianne en Jochem over te sparren.
Jochem: We zijn zulke junkies dat we hele zaterdagen, ook als het heel mooi weer was, opgesloten zaten in kamertjes waar de airco het niet goed deed. En als we dan eindelijk naar buiten konden, waren we alleen maar tweets naar elkaar aan het appen.
Kenden jullie Necker al?
Lilianne: Ik heb eerder met jullie gewerkt, bijvoorbeeld voor ondersteuning tijdens raadsconferenties en medewerkers op de griffie. Ik wilde iemand die dit proces begrijpt. Verslaglegging is één, maar het strategisch meedenken en de blik van buiten helpen ook.
Arie: Ik kende Necker ook al. Toen ik begon met mijn eigen werkzaamheden was een van de eerste verzoeken of ik naar de Parade in september 2022 wilde komen. Het thema was toen ook formatie.
Jochem: Dat was mijn eerste werkdag bij Necker. Ik was starstruck, dus ik durfde je niet aan te spreken. Haha!
Arie: Jullie bureau is een naam in Nederland. Ik had bij de formatie in Zwolle ook geprobeerd om ondersteuning vanuit Necker te regelen, maar dat was toen niet gelukt. Bijzonder dat het in deze klus wel is gelukt, wederom in het thema formatie, verkenning in dit geval. Daarna is het proces verder gegaan met de formatie en informatie.
