Evaluatie bestuurlijk stelsel Amsterdam
Van Amsterdammer tot professional, van Stopera tot stadsdeel
Hoe kan een gemeente als Amsterdam in nauw contact blijven met inwoners en toch efficiënt en slagvaardig opereren? In 1994 luidde het antwoord op die vraag om deelgemeenten in te stellen, inclusief eigen stadsdeelraden en bestuurders. Deze mogelijkheid werd in 2014 echter door kabinet Rutte II uit de Gemeentewet geschrapt en Amsterdam moest op zoek naar een nieuw bestuurlijk stelsel. Dat kwam er en met een aantal laatste wijzigingen in 2018 kwam het huidige bestuurlijk stelsel tot stand. Bij de besluitvorming hierover werd ook afgesproken dat halverwege deze bestuursperiode het stelsel geëvalueerd zou worden. Wat gaat er goed en waar zijn verbeterpunten aan te wijzen?
Necker en Tilburg University voerden deze onafhankelijke evaluatie in 2020 uit. We keken niet alleen naar de werking van het bestuurlijk stelsel en de ervaringen van professionals (bestuurders, volksvertegenwoordigers en ambtenaren) ermee, maar we verdiepten ons ook in de ervaringen van Amsterdammers en de lessen die uit andere steden in binnen- en buitenland kunnen worden getrokken.
De ervaringen van Amsterdammers verschilden van die van professionals.
Eén mening werd door vrijwel iedereen gedeeld: Amsterdam is te groot voor één bestuurslaag. Verder troffen we een veelheid en verscheidenheid aan opvattingen over en ervaringen met het bestuurlijk stelsel aan. Daarbij verschilden de ervaringen van Amsterdammers van die van professionals. Niet alleen over de werking van het bestuurlijk stelsel, maar ook over de vraag hoe het zich in de toekomst zou moeten ontwikkelen.
Na een analyse van al die verschillende opvattingen en ideeën constateren we dat er twee scheidslijnen zijn te benoemen, waarlangs de ervaringen van Amsterdammers en professionals te onderscheiden zijn en die het functioneren van het Amsterdamse bestuurlijk stelsel helpen te begrijpen.
Recap: hoe werkt het bestuurlijk stelsel?
De gemeente Amsterdam kent net als alle andere Nederlandse gemeenten een gemeenteraad en een college van burgemeester en wethouders (B&W). Deze vormen het centrale bestuur van de stad. Daarnaast is Amsterdam opgedeeld in zeven stadsdelen. Elk stadsdeel kent een dagelijks bestuur en een stadsdeelcommissie. Het dagelijks bestuur vormt een verlenging van het college van B&W. De dagelijks besturen hebben dezelfde politieke kleur als het college en zijn verantwoordelijk voor onder meer de inrichting van straten en pleinen, groen en parken, inzamelen van huishoudelijk afval en welzijnswerk in de buurt. De stadsdeelcommissies bestaan uit gekozen vertegenwoordigers uit de buurten. Zij adviseren de dagelijks besturen en zijn de ogen en oren van hun buurt.
